Hoe ziet de toekomst eruit voor mijn (klein)kinderen? Kan ik de gasrekening nog wel betalen? Of überhaupt mijn boodschappen? Nu leven we gelukkig in een democratisch land, waar van alles over te zeggen valt. Maar welk perspectief hebben mensen die in een autocratisch land leven, zoals Rusland?Het deed me besluiten om het boek 1984, een sombere toekomstroman te gaan herlezen. De schrijver George Orwell (1903-1950) beschouwt de samenleving van binnenuit door de bewoner Winston Smith. Het gevaar in het boek 1984 komt vanuit de maatschappij, waarin Winston woont, (bijna) niemand is te vertrouwen. `Big Brother’ controleert de mens via dataschermen. Dit kun je vergelijken met deze tijd, in allerlei databestanden ligt informatie over ons opgeslagen om wat wij doen zoveel mogelijk berekenbaar en beheersbaar te maken.
Winston vindt het moeilijk om zich een beeld van de toekomst te vormen. Hij vraagt zich af hoe een mens contact kan hebben met de toekomst. Een tijd die wellicht denkbeeldig is. Zoiets is principieel onmogelijk, de toekomst zou op het heden lijken. Hij wil een toekomst, waar waarheid bestaat, waar mensen onderling mogen verschillen en niet eenzaam leven en wat gedaan is niet ongedaan gemaakt kan worden. Hij houdt zich ook vast aan de woorden van een collega, die tegen hem gezegd had dat ze elkaar zouden ontmoeten op ‘een plaats waar geen duisternis’ is. Het is de denkbeeldige toekomst die je nooit zou zien, maar waar je door mystieke voorkennis deel aan kon hebben. De toekomst komt ook in zijn dromen tot uiting, hierin ziet hij regelmatig een landschap, wat hij ‘Het Gouden Land’ noemt. In een oud weiland, vol konijnenholen voelt hij zich vrij van ‘Big Brother’. Uiteindelijk ziet hij ‘Het Gouden land’ bijna in het echt, als hij met zijn geliefde Julia in het bos is. Helaas loopt het slecht af voor Winston, de partij wil ook zijn geest beheersen. De laatste zinnen van het boek zijn duidelijk: “De strijd is voorbij, hij had ‘Big Brother’ lief”. Het is een onmenselijk einde! Hieruit blijkt hoe dystopisch en totalitair de maatschappij van Oceanië, waar Winston leeft in elkaar steekt!

De overeenkomst tussen Winston en ons is dat we blijven verlangen naar een totaal andere werkelijkheid, die onze realiteit overstijgt. Wij allen willen de hemel. In de eschatologie, de christelijke leer over de laatste dingen, heeft God het laatste woord en dat geeft hoop. Er is een toekomstige zekerheid dat God redding brengt, dit is geen zoethoudertje of verzekering. Het is een uitgangspunt waaruit we kunnen putten.  “Zie ik maak alle dingen nieuw”,  schrijft Johannes in Openbaringen 21:5. Hij trekt de toekomst naar het nu, dat helpt de mens om zich staande te houden.
Het jaarthema van de PKN: “Van U is de toekomst” sluit hier naadloos bij aan. Uiteindelijk bepaalt ons perspectief op de toekomst, hoe we nu in het leven staan.

Annemiek Heerma